Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, w czym tkwi różnica pomiędzy PRZYSWAJANIEM a NAUKĄ języka, co skutkuje niewłaściwym podejściem do dwujęzycznego wychowania i kształcenia dzieci. W dzisiejszym artykule słów kilka o tym, kiedy dziecko przyswaja, a kiedy uczy się języka.
Główne rozróżnienie pomiędzy przyswajaniem języka a jego nauką opiera się na włożonym przez dziecko wysiłku intelektualnym.
Przyswajanie języka to zdobywanie wiedzy językowej w sposób naturalny, czyli po prostu w trakcie codziennych sytuacji życiowych, w których dziecko komunikuje się z otoczeniem. Już w fazie prenatalnej dziecko rozwija się językowo – rozpoznaje zarówno głos mamy, jak i język, którego mama używa. Po narodzeniu bodźców do rozwoju językowego jest jeszcze więcej, a dziecko PRZYSWAJA elementy języka za każdym razem, kiedy ktoś coś mówi DO NIEGO i PRZY NIM. Dziecko słucha, obserwuje, a następnie powtarza – dzięki temu przyswaja.
Weźmy na przykład słowo woda. Za każdym razem kiedy rodzic lub ktoś z otoczenia wypowie przy dziecku to słowo, dziecko je słyszy i obserwuje, o czym mowa. Jeśli dziennie usłyszy to słowo 20 razy, na przykład w wypowiedziach: Napij się wody; Masz tu wodę; Woda, woda, pićku; Zagotowałeś już wodę w czajniku; Nalej wody do czajnika; Idę się kąpać, bo wystygnie mi woda w wannie; Zagrzała się już woda w boilerze?; Dolej mu, proszę, zimnej wody do herbatki, to w ciągu roku usłyszy je 7 300 razy, a w ciągu dwóch lat 14 600 razy, w ciągu trzech: 21 900. Dziecko bez wysiłku zdobędzie wiedzę językową i będzie wiedziało, że woda to ten bezbarwny płyn. W ramach rozwoju językowego i ogólnego przychodzi moment, kiedy dziecko samo wymawia ten wyraz, a później zaczyna tworzyć z nim zdania, a następnie przyswoi jego odmianę w zdaniu – a więc przyswoi też część zasad gramatycznych. Do lat 3 dziecko jest w stanie przyswoić około 1000 słów, a także podstawy gramatyki – trzylatek tworzy już proste zdania, a nawet wypowiedzi kilkuzdaniowe. Oczywiście przyswajanie nie kończy się w wieku trzech lat, przyswajamy język za każdym razem, kiedy poznajemy nowe słowo czy zasadę gramatyczną w trakcie komunikacji z otoczeniem. PRZYSWAJANIE języka to zatem poszerzanie wiedzy językowej w sytuacjach naturalnych, w efekcie komunikacji, bez większego wysiłku intelektualnego.
NAUKA języka wymaga natomiast podjęcia sporego wysiłku intelektualnego. Nauka języka to praca pamięciowa: próba zapamiętania słów i ich znaczenia, próba zapamiętania reguł gramatyki, to praca z podręcznikiem, uzupełnianie ćwiczeń, powtarzanie za lektorem, pisanie w zeszycie itd. Oczywiście kiedy rozpoczynamy edukację szkolną, zaczynamy uczyć się języka ojczystego, a także uczyć się o języku ojczystym – poznajmy zasady pisani, poprawności, nazwy poszczególnych kategorii językowych itp. Nadal jednak język przyswajamy, kiedy komunikujemy się w tym języku z otoczeniem. Uczymy się także języka obcego i to zazwyczaj wymaga od nas sporego wysiłku, ponieważ zaczynamy od zera – nie mamy tej bazy, którą przyswoiliśmy w języku ojczystym w latach najmłodszych. Oczywiście dzieciom nauka języka przyjdzie łatwiej niż dorosłemu, natomiast wciąż będzie wymagała od dziecka sporego wysiłku intelektualnego.
Jak to wygląda u dzieci dwujęzycznych?
Jeśli oboje rodzice posługują się tym samym językiem i dziecko ma z nim kontakt w domu, wtedy przyswaja ono ten język od swoich pierwszych dni, natomiast język kraju zamieszkania zaczyna przyswajać w kontakcie z otoczeniem posługującym się tym językiem (na przykład w przedszkolu, kiedy komunikuje się z opiekunami i innymi dziećmi). W momencie rozpoczęcia edukacji szkolnej w kraju zamieszkania dziecko nadal przyswaja język kraju zamieszkania podczas codziennego kontaktu z uczniami i nauczycielami, a zarazem uczy się go na lekcjach i w domu, kiedy przygotowuje się do zajęć, odrabia zadanie, uczy się do egzaminu. W domach, gdzie rodzice posługują się innymi językami dziecko przyswaja dwa systemy językowe już od narodzin, a od momentu rozpoczęcia przedszkola/szkoły ma z tym językiem jeszcze większy codzienny kontakt.
Warto zdać sobie sprawę z faktu, że rozpoczęcie przedszkola i szkoły to przełomowy moment w rozwoju językowym osoby dwujęzycznej. Zaczyna się wówczas gwałtowny wzrost liczby godzin i sytuacji komunikacyjnych, kiedy dziecko ma kontakt z jednym językiem (językiem kraju zamieszkania). Naturalną konsekwencją jest szybki wzrost biegłości w tym właśnie języku. Jeśli język mniejszościowy (język rodziców, język domu) nie będzie odpowiednio pielęgnowany, może dojść do zatrzymania kompetencji w tym języku na danym poziomie, a nawet cofnięcia umiejętności w tym języku. Wówczas dziecko nie będzie chciało się w nim komunikować, ponieważ nie będzie potrafiło wyrazić za jego pomocą swoich myśli i przeżyć. Ogromna różnica w poziomie opanowania obu języków przez dziecko prowadzi do sytuacji, kiedy w jednym języku dziecko buduje wypowiedzi proste: Obiad był dobry; Film był fajny, bo bohater był fajny; W szkole było ok…, a w drugim potrafi płynnie przekazać swoje myśli: Obiad bardzo mi smakował, bo uwielbiam pomidorową!; Ten film, który oglądałem z tatą w kinie w piątek, strasznie mi się podobał! Bohater miał odjazdowe buty!; W szkole trochę się zestresowałem na egzaminie i chyba nie poszło mi za dobrze… Aby do takiej sytuacji nie doszło, należy dołożyć wszelkich starań, aby wzbogacać język mniejszościowy używany w domu: trzeba z dzieckiem rozmawiać, opisywać rzeczywistość i otoczenie, czytać, słuchać muzyki, śpiewać, rysować i opisywać obrazki, opisywać zdjęcia, a nawet oglądać bajki/filmy i ROZMAWIAĆ o nich. Warto także zapisać dziecko do polskiej szkoły sobotniej, gdzie będzie miało dostęp do profesjonalnej nauki języka (lekcji przeprowadzonych przez wykwalifikowanych nauczycieli, dostęp do podręczników), zyska więcej różnorodnych sytuacji komunikacyjnych, w których będzie używało polszczyzny (i przyswajało ją naturalnie), a co dla dziecka najważniejsze: pozna rówieśników posługujących się polszczyzną – być może swoich nowych przyjaciół!
Bilingual Mind 